Vietnamezen branden wierook voor de hemel

Het branden van wierook hoort bij de Vietnamese cultuur, het dagelijks leven, kleine en grote religieuze ceremoniën. Het legt een heilige verbinding tussen de levende zielen op aarde en de hemel, de voorouders en de goden. Niet verbazingwekkend kent Vietnam een gigantische wierookproductie.

De Vietnamezen zijn grootgebruikers van wierook. Steken wij wel eens een stokje aan, zij nemen rustig een bundel tegelijk. Ik zag het voortdurend tijdens mijn verblijf in Vietnam. Neem de taoïstische Thien Hau-pagode in Cholon, de befaamde Chinatown van Ho Chi Minh (Saigon), waar zowel Chinees-Vietnamese gelovigen als mensen van alleen Vietnamese komaf komen. Het walmt er constant door; wie wil kan zelfs een enorme spiraal wierook aan het plafond laten hangen. Je rekent daarvoor 40.000 Vietnamese dong (1,60 euro) af aan een speciale kassa.

Voorouders

Geen geld, want Vietnamezen geloven dat wierook een brug slaat tussen de materiële en de spirituele wereld. Wierook branden is een vorm van bidden, trekt de aandacht van de goden en de voorouders en verstevigt de band tussen hen en de aardse zielen. Het creëert niet alleen in tempels een omgeving die bevorderlijk is voor spirituele verheffing, maar ook binnen en buiten huizen, op altaren en altaartjes, op elke hoek van de straat, letterlijk overal. Natuurlijk tijdens belangrijke gelegenheden, herdenkingen en feesten, maar net zo goed elke gewone dag van de week.

Symboliek van wierook
Voor de buitenstaander ziet het er allemaal eender uit: devote Vietnamezen houden stokjes wierook tussen hun handpalmen terwijl ze voor een altaar buigen. Toch zit elk onderdeel van het bidritueel vol symboliek. Zo kiezen gelovigen veelal bewust het aantal stokjes dat ze branden. Het aantal is altijd oneven en elk getal heeft specifieke betekenis. Voor boeddhisten kan het branden van drie wierookstokjes voor de Drie Schatten van het boeddhisme staan: de Boeddha, de Dharma (het boeddhistische onderricht) en de Sangha (het klooster of de boeddhistische gemeenschap). Da’s maar één voorbeeld. Daarbij staat het verspreiden van aromatische walmen voor velen symbool voor zuivering: het verjagen van negatieve invloeden en eigenschappen uit de uiterlijke en innerlijke omgeving. De geur van wierook, verkregen uit natuurlijke grondstoffen zoals kruiden, moet helpen bij het hervinden van het pure zelf of inspireren tot het ontwikkelen van een pure geest. De geurwolken reiken ver, net zoals een goede daad de hele wereld ten goede komt. De wierookwalmen die opstijgen en oplossen in de lucht vormen tot slot een subtiele herinnering aan onze nietigheid en de vergankelijke aard van het bestaan.

Nguyen-dynastie

Dat Vietnamezen niet beknibbelen op bidden, betekent dat er voortdurend wierookaanvoer moet zijn. Hele dorpen in Vietnam houden zich al eeuwen met het maken van wierook bezig. Een aantal dorpen is er zelfs vermaard om, zoals Thuy Xuan, zo’n tien kilometer van Hué, de voormalige keizerlijke stad van de Nguyen-dynastie (1802-1945) vol monumentale paleizen, tempels en tuinen. De dorpelingen van Thuy Xuan pikken graag een graantje mee van het toerisme naar dit UNESCO Werelderfgoed. Ze hebben de mazzel dat de keizersgraven bij hen om de hoek liggen. De doorgaande weg erheen is vol met hun wierookwinkeltjes.

Agarhout

Ambachtsvrouwen in Thuy Xuan laten bezoekers voortdurend zien hoe ze de wierook maken. Een hoofdingrediënt is hier sowieso agarhout (met hars ingebed hout), elders in Vietnam ook wel damarhars. Van de agarhout bereiden ze een wierookpasta en, afhankelijk van de gewenste geur, voegen ze kruiden en bloemen zoals citroengras, lotus of kaneel toe. Chemicaliën zijn uit den boze. De pasta rollen ze om dunne bamboesprietjes, volledig met de hand of met een handmachientje. In het eerste geval wordt aan het slierterige uiteinde van de pastarol steeds opnieuw de poeder van de gekozen geur gestrooid. Voor de maakster is het handmachientje aanzienlijk schoner werken, van het plankje komt veel meer stof vrij.

Roze lotus

Voordat de wierook wordt aangebracht, is het onderste deel van de stokjes al in felle kleuren geverfd, ook een heel proces. Om de verf te drogen worden ze op rekken gelegd of in bundels als waaiers uitgezet op de binnenplaatsen van bedrijfjes. Het is een zeer fotogeniek beeld dat bezoekers van Vietnam allemaal wel kennen. Roze en rood zijn populaire kleuren voor de stokjes. Roze staat voor de lotus, Vietnams nationale bloem, rood voor de Vietnamese vlag.

Zit de wierook eenmaal op de stokjes dan moeten ze opnieuw worden gedroogd. Drogen van verf en wierook is niet altijd eenvoudig in het vochtige klimaat van Noord-Vietnam. Het kan er dagen achtereen regenen.

Tet – Vietnamees Nieuwjaar

Een ander bekend wierookdorp is Quang Phu Cau, niet ver van Hanoi. Net als in Thuy Xuan hebben de wierookmakers het hier extra druk als Tet, het befaamde Vietnamese Nieuwjaar, nadert. Tijdens dit feest offeren de Vietnamezen zelfs nog meer wierook dan normaal. Vele miljoenen stokjes gaan in rook op bij bezoeken aan tempels – een populair uitje tijdens Tet – en thuis – waar de voorouders nadrukkelijk in de feestelijkheden betrokken worden. Wierook nodigt ze als het ware uit erbij te komen. De traditie moet de familie gezondheid en voorspoed in het nieuwe jaar brengen.

Ondanks de enorme afzetmarkt kennen de wierookmakers wel zorgen. Jongeren vinden hun werk maar weinig aantrekkelijk. De verdiensten zijn laag, de concurrentie groot en machines nemen steeds meer de traditionele manier van wierookbereiding over. Of de goden en de voorouders daarom malen is de vraag.

PRAKTISCH

Wil je graag zien hoe wierookstokjes gemaakt worden? Dan heb je twee eenvoudige opties.

• Je bezoekt de keizerlijke stad van Hué, op loopafstand van het centrum van modern Hué. Binnen het complex zijn meerdere ateliers voor traditionele ambachten, allemaal gegroepeerd rond de souvenirshop. Je vindt er vrouwen die met een handmachientje de wierookpasta op bamboestokjes aanbrengen.
• Ga je (ook) naar de keizersgraven van de Nguyen-dynastie dan kom je onderweg vanzelf langs het wierookmakersdorp Thuy Xuan. Hier rollen de ambachtslieden nog met een simpel plankje de pasta over stokjes. Voor de keizerlijke stad en de keizersgraven kun je combitickets kopen.

Zelf bezocht ik de sites individueel. Naar de keizersgraven en het wierookdorp ging ik achterop een motor van Le Family Riders – Motorbike Tour. Van harte aanbevolen, mede omdat je de motorrijder annex gids nog extra dingen kunt vragen over lokale tradities.

Nieuwsgierig naar nog meer Vietnamverhalen? Lees dan over Cao Dai of over dieren bevrijden voor je karma!

________________________________________________________________________________________________________________

Deze blog bevat affiliate links.