Moslims zijn net mensen

Net zoals dé christen niet bestaat, bestaat ook dé moslim niet. In Jordanië is het niet anders. De een leeft naar de letter van de heilige islamitische tekst en de ander neemt die niet zo nauw. Hoe verhouden deze moslims zich tot elkaar? Vieren ze hun religieuze feesten samen? Wat geven ze ook hun kinderen mee over het geloof?

“Diversiteit is troef”, vertelt de jonge onderwijzer Murid, “orthodoxen bidden getrouw hun vijf rituele gebeden in de moskee, terwijl liberale moslims in de bar verderop wijn nuttigen. Wie beweert dat het in Jordanië anders toegaat, liegt dat hij barst, en probeert een ideaalbeeld te verkopen.” Murid is wars van hypocrisie, zo veel is duidelijk. “De meeste Jordaniërs zijn gematigde soennieten, die de islamitische regels nogal wisselend volgen. De ene periode bidden ze veel, de andere keer een stuk minder. Er is ook een groot verschil met tien jaar terug. Jongeren hebben steeds minder met het geloof. Ze zijn wel moslims, maar voelen zich vrijer dan hun ouders. Als je in een kosmopolitische stad als Amman woont, is dat nog sterker het geval. Vroeger was je een loser als je er alcohol dronk, nu is het best gewoon.”
Murid woont zelf in Zarqa, dat een stuk conservatiever is. De islamisten zijn er sterk en bepalen de sfeer. Moslimvrouwen die geen hoofddoek dragen, een argeelah roken of wat drinken in een koffiegelegenheid krijgen zeker opmerkingen. Velen passen zich voor het oog aan.

Enigszins manoeuvreren

De scheiding der seksen is ook zo’n dubbele kwestie. In theorie bestaat deze, maar de praktijk is anders. Samia kan erover meepraten. Ze is vertaalster Engels voor een groot Amerikaans bedrijf in de Jordaanse hoofdstad. “Daar loopt heus iedereen door elkaar hoor. En dat is bij Jordaanse ministeries, kantoren en fabrieken net zo. Buiten het werk om mogen meiden voor het huwelijk eigenlijk geen los contact hebben met jongens. Maar natuurlijk gaan ze toch met elkaar om. Afspreken is makkelijk via de mobiel en internet, elkaar ontmoeten doe je in parken en shopping malls.” Samia grinnikt. “Moslims zijn net mensen. Als niemand er maar lucht van krijgt, dan is het goed. Enigszins manoeuvreren is het dus wel.”
Heeft Samia zelf ook zo’n mystery man? Ze schatert het uit. “Was het maar waar! Misschien ben ik te kritisch?” Samia is volgens de laatste mode gekleed en een sluier draagt ze niet. “Nooit behoefte aan gehad eigenlijk, het past niet bij me. Maar ik heb genoeg familieleden en vriendinnen die er uit overtuiging wel mee lopen. Prima toch?”

Ramadan vertoont scheurtjes

Jordanië kent dus moslims van diverse pluimage. Hoezeer ze onderling ook verschillen, aan de religieuze feestdagen houden ze allemaal vast. “Niet dat dat zo moeilijk is”, aldus de altijd kritische Murid, “het zijn immers vrije dagen.” Toch erkent hij wel dat het Offerfeest, de ramadan en het Suikerfeest echte familiefeesten zijn waarvoor iedereen in actie komt.
Taxichauffeur Adnan is getrouwd en een trotse vader: “Al is het leven in Jordanië duur, tijdens het Offerfeest koopt toch ieder gezinshoofd een schaap voor zijn familie. Naasten en vrienden zoeken elkaar op en ontvangen zelf ook gastvrij. We verorberen flink wat zoetigheden. Een zichzelf respecterende man geeft tijdens zulke dagen ook wat extra dinars aan zijn vrouw.”
Murid vindt vooral de ramadanavonden gezellig. “Er wordt op straat gegeten en gefeest. In Amman organiseren veel restaurants live optredens en speciale buffetten.” Maar volgens hem vertoont ook de ramadan wat scheurtjes: “Het feit dat de ramadan momenteel midden in de hete zomer plaatsvindt, draagt daar zeker toe bij. Jongeren zien het al helemaal niet zitten om de hele dag te vasten. Anders dan vroeger schuiven in horecagelegenheden tegenwoordig naast toeristen ook Jordaniërs aan die overdag niet willen vasten.”
Als de geloofsbeleving van de Jordaniërs verandert, hoe dragen ze de islam dan over op hun kinderen? Adnan is er duidelijk over: “Al-hamdoe lillah (God zij geprezen), natuurlijk leren ze nog veel op school. Er is geen kind dat niet uit de Koran leert. De tv laat films over het leven van voorbeeldige moslims uit het verleden zien, vooral tijdens de islamitische feestdagen. Uiteraard nemen kinderen ook het gedrag van hun ouders over. Als die losser omgaan met hun geloof, is de kans groot dat de kinderen hun voorbeeld zullen volgen.”

Geen begrip voor betweters

Ondanks de vrijheden die Jordaanse gelovigen elkaar veroorloven is ‘leven en laten leven’ toch ook niet helemaal het devies. Voor wie doorvraagt, laten de grenzen van de tolerantie zich snel gevoelen. Samia beaamt de risico’s van een te vrije omgang met de andere sekse: “Ben je te roekeloos in je escapades dan kun je zelfs als meisje uit een gematigde familie zwaar in de problemen komen. Eerwraak bestaat nog in Jordanië, helaas, al heeft die niets met de islam te maken. Regelmatig komen schrijnende incidenten in het nieuws.”
Opmerkelijk is dat intolerantie ook naar de andere kant kan doorslaan. Ultraorthodoxen wacht in Jordanië soms een sociale dood, zoals het geval van fundamentalist Mohammad leert. Ooit was hij een succesvol zakenman. Hij zat strak in het pak, reed in snelle auto’s en trouwde met een welgestelde ministersdochter. Nu heeft hij een lange witte baard en draagt hij afgedankte joggingbroeken. Een ontmoeting met een groep imams bracht de rigoreuze ommekeer. “Ze vroegen me naar mijn inspanningen voor het hiernamaals. Ik moest bekennen dat ik niet echt bezig was met mijn geloof. Het vooruitzicht van de hel maakte me bang. Ik koos ervoor de rest van mijn leven aan Allah te wijden.” Mohammad verkocht zijn huis en auto’s, begon steevast in de moskee te bidden en zich uitsluitend met bananen, dadels en noten te voeden. Zijn vrouw vroeg hij om een niqab-sluier te gaan dragen. Dat hield ze een maand vol, toen werd de sociale druk haar te groot. In no time was Mohammad totaal vervreemd van zijn gezin: “Mijn vrouw en zonen zijn veel te westers en materialistisch.” Op het werk verzocht zijn baas hem vriendelijk doch dringend om vervroegd met pensioen te gaan. Buiten de kleine kring gelijkgezinden begrijpt niemand hem meer.
Murid bekent dat hij ooit ook best streng in de leer was. “Ben je behalve streng ook een religieuze betweter, dan krijgt iedereen een hekel aan je. Als je je verder niet bemoeit met anderen, is dat prima. De onderlinge hoebb (liefde) is er dan niet minder om.”

Deze blog verscheen in 2013 als verhaal in Te Gast In Jordanië.
________________________________________________________________________________________________________________
Deze blog bevat affiliate links.