Het islamitische Offerfeest – voor elke familie een schaap

Na `Id al-Fitr is het Offerfeest het belangrijkste islamitische feest voor Marokkanen. Ik woonde en werkte lange tijd in Marokko en vierde het feest vele malen mee. Zo leerde ik alles over schapenprijzen en het slachtritueel. Lees over mijn belevenissen in Fes, als je durft tenminste.  

Wat heeft regen met de schapenprijzen voor het Offerfeest te maken? De jonge bebaarde Ahmed, mijn slager in Fes al-Bali, de oude binnenstad van Fes, legt het haarfijn uit: “Hoe meer regen er in de winter valt, hoe beter de graanoogsten, en hoe meer de schapen te grazen hebben. Bijvoeren is niet nodig en dus worden de offerdieren goedkoper. Dat is fijn want het Offerfeest is leuk, maar als het offer betaalbaar blijft – als dat van Allah mag – is het nog leuker.” Ahmed grinnikt. “Helaas was afgelopen jaar nogal droog. Het goedkoopste schaap kost 1400 dirham (125 euro), bijna een gemiddeld maandinkomen.”

Profeet Ibrahim
Tijdens het Offerfeest gedenken moslims dat God de profeet Ibrahim (‘onze’ aartsvader Abraham) een ram zond die hij in plaats van zijn zoon Ismaïl mocht offeren. Naast de schapenverkoop zorgt het feest voor nog meer handel. Ahmed wijst op de messen, spiesen en roosters voor de barbecue die in zijn winkelstraat, de bekende Talaa Kebira, liggen uitgestald. “Voor slagers is de eerste dag van het Offerfeest extra druk. Veel klanten vragen ons hun ram te slachten. Dat levert gemiddeld zo’n honderd dirham per dier op. Kom anders het hele ritueel bij mijn familie bekijken!” Graag neem ik de uitnodiging aan.

Levende megaknuffel
Het Offerfeest, ‘het Grote Feest’ in de volksmond, is pas over een paar dagen. Zo heb ik ruimschoots de tijd om rond te kijken op de vele tijdelijke schapenmarkten op pleintjes en tussen de huizen in de medina. Langs de kant van de weg liggen overal hoopjes stro te koop, galgenmaaltjes voor de offerschapen. Een handelaar roept me toe: “Welke wil je?” Ja, in mijn dubbelrol van buitenlander en vrouw val ik hier wel op. Schapen kopen is voor locals en voornamelijk een mannenaangelegenheid. “Ik weet niet waar ik het dier moet laten”, denk ik gevat te antwoorden. Gebrek aan flexibiliteit, zo blijkt. Schapen worden lopend, op de schouder, op fiets en brommer afgevoerd. Naar binnenplaatsen, uitgeruimde slaapkamers en washokken. Het schaap is een tijdelijke huisgenoot tot het feest begint, een levende megaknuffel voor de kinderen.

Koning Mohammed VI
En dan is het zover. Kawtar, Ahmeds zus, komt me ‘s ochtends ophalen om het Grote Feest bij haar thuis te vieren. “Yallah, kom mee!”, gebaart ze vriendelijk. Door Fes’ doolhof van stijgende en dalende steegjes volg ik snel haar tengere gestalte in groene djellaba. Tien minuten later betreden we een traditioneel riyad-huis. In de woonkamer aan de overzijde van de binnenplaats staat de televisie luid aan. Rechtstreekse beelden uit Rabat. Koning Mohammed VI maakt zich op om ten over staan van de natie zijn ram te slachten. “Officieel is hij amir al-moe’minien, de voorganger van de gelovigen in Marokko, en dus mag niemand slachten voordat hij dat heeft gedaan”, licht Kawan toe, “maar lang niet iedereen houdt zich daaraan.”

Vreugdekreten
Kawtars breedgeschouderde man Omar neemt hier het mes in eigen hand. Het huisschaap wordt mekkerend van boven gehaald. Hij heeft moeite met de traptreden. Kawtar knoopt haar schort voor. Het slachten is in een mum van tijd gebeurd. Kwestie van ram vastklemmen, nek vrijmaken en ‘rats’ met het vlijmscherpe mesblad. Binnen een minuut ligt er een grote plas bloed op de binnenplaats. Kawtar en haar dochters slaken zagharied, schrille vreugdekreten. Omar ontdoet het schaap direct van zijn kop en krullenjas. Verdere ontleding volgt. Darmen, longen, lever en hart komen voorbij. De romp van het beest hangt aan een grote haak aan de muur. Kawtar spoelt ingewanden en organen op de binnenplaats schoon. Haar oudste dochter zet ondertussen een pot muntthee op een brander, gehurkt in de opening van de keuken.

Feest van de honger
Samen met Omar en de kinderen zit ik voor de buis die nu menigten gelovigen in Mekka laat zien. Het Offerfeest vindt altijd plaats op de laatste dag van de hadj, de jaarlijkse pelgrimage naar de heiligste plaats voor moslims. “Zelfs al ben je niet in Mekka, toch voel je je verbonden met de pelgrims omdat je net als zij het Offerfeest viert.” Dit jaar is dat voor Kawtar nog extra het geval omdat haar schoonmoeder in Mekka is. “Daar zijn we net zo blij als bezorgd om”, vervolgt ze, “er gebeurt altijd wel een ongeluk in die mensenmassa’s.” Ze krijgt het even te kwaad en veegt met een punt van haar hoofddoek even langs haar ogen. “Moge God haar beschermen!”, mompelt Omar, terwijl hij aan zijn thee nipt. Hij schuift me een schaal met koekjes toe: “Eet er flink van, voorlopig krijg je niks te eten!” Lachend geeft hij uitleg: “We noemen het Offerfeest ook wel het feest van de honger. Voordat het eerste schapenvlees klaar is, ben je een halve dag verder!” Hij heeft gelijk. Pas ver na de middag komen de eerste spiesjes, met geroosterde lever en vet op tafel. Om je vingers bij af te likken.

Schapenoog
Dan is het tijd om familie en vrienden ‘Eid moebarak’, een gezegend feest, te wensen. Op naar Ahmed, de slager, die ook weer thuis is en aan welverdiende levertjes peuzelt. “Het schapenbloed moet een dag indrogen, daarom komt het echte vlees pas morgen aan de beurt. Met couscous, alles erop en eraan. We geven familieleden een derde deel van het vlees, en de armen ook. En jij als speciale gast krijgt vast een schapenoog.” Hij knipoogt naar zijn zus, en ik knijp hem nu al voor deze ongewilde delicatesse. Op weg naar huis zie ik in de straten overal vuurtjes branden. Jongens roosteren schapenkoppen en -pootjes voor hun eigen familie en de buren. Zo verdienen ze een zakcentje bij. Ook de fernatchi, die het badhuis warm stookt met hout, benut de uitlopers van zijn vuur om schapenvlees te roosteren. Duur of niet duur, tijdens het Grote Feest is iedereen dankbaar voor de opgebrachte offers.

Deze blog verscheen in 2017 als verhaal in Te Gast In Marokko.

Reistip:
Ga met Mariëtte van Beek, iniatiefneemster van Mirakelz Reizen op pelgrimsreis naar Marokko. Info: Pelgrimsreis Marokko: wandelen in Marrakech en het Atlasgebergte

Leestip:
Reisverhalenbundel Te Gast In Marokko met nog meer bijzondere vertelsels van Mariëttes hand. 🙂

________________________________________________________________________________________________________________
Deze blog bevat affiliate links.