In Jordanië pelgrimeren christenen en moslims naar dezelfde heilige

Jordanië intrigeert me. Volgens zeggen kwamen Abraham en Mozes, maar ook Jezus en Mohammed in dit gebied langs. Geen wonder dus dat het land een belangrijke bestemming voor religieus gemotiveerde toeristen is. Veelal verrassend voor westerlingen (mezelf incluis) is dat christenen en moslims elkaar op veel pelgrimsplekken tegenkomen. Ze delen veel meer dan ze dachten. Wie een wandeling langs de Jordan Trail waagt, hoort vanzelf de verhalen van moslim- en christelijke families. Ben jij net zo nieuwsgierig als ik?

Zondag in Madaba. Het is onmogelijk om uit te slapen. De klokken van de Grieks-orthodoxe Sint-Joriskerk luiden al voor zeven uur ’s ochtends en mijn bed staat in het Pilgrim’s Guest House, het kerkelijke gastenverblijf. Er is geen ontkomen aan opstaan. Eerder was ik al gewekt door de oproep tot het gebed van een moskee iets verder op. “Bidden is beter dan slapen”, zong de muezzin. Nou, vooruit dan maar. Ik schiet in de kleren en woon de zondagsmis bij. Anders dan in Nederland zit de kerk ook op een doorsnee zondag stampvol. Na de mis ga ik net als vele parochianen even een praatje maken met priestermonnik Innokentios. Hij presenteert bonbons op een schaaltje en vertelt hoe moslims en christenen vreedzaam samenleven in Jordanië.

Kruisvaarderskastelen
Het was natuurlijk niet altijd pais en vree in het land. Daar getuigen alleen de kruisvaarderskastelen al van. De toerist op een gemiddelde Jordaniëreis doet meestal alleen het kasteel van Kerak aan, maar hoe dan ook zou het jammer zijn als de geschiedenis van religieuze strijd en overheersing in de vakantieherinnering blijft overheersen. Het gebied dat nu Jordanië heet, dankt zijn unieke karakter aan een mengelmoes van invloeden. Die lees je misschien nergens duidelijker af dan in Petra, de befaamde rotsstad in Zuid-Jordanië, die al sinds 1985 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. De Nabateeërs leefden er te midden van de grafkamers van hun voorouders en vereerden hun goden op een hooggelegen offerplaats. Romeinse tempels en kerken volgden in latere eeuwen. Van alles treft de bezoekers nog volop restanten aan.

Zuid-Arabische goden
In de kuststad Aqaba liggen midden op een stoep de ruïnes van wat wel beschouwd wordt als het oudste christelijke kerkje ter wereld. Met de verspreiding van het christendom trad er langzaamaan een belangrijke verandering op in de geloofsbeleving van de volkeren in het gebied. Van polytheïsten werden ze monotheïsten. De Nabateeërs aanbaden rotsen en van oorsprong Zuid-Arabische goden; de Romeinen hadden hun pantheon grotendeels aan de Grieken ontleend. De christenen brachten het woord van Jezus en de ene God, de moslims verspreiden de boodschap van Mohammed en Allah. Zoveel eeuwen later levert dat nogal wat bedevaartsoorden in Jordanië op. Maar wie net als ik opgegroeid is in een katholieke of protestantse familie in het Westen verbaast zich vooral over de diversiteit aan pelgrims die hij op een aantal toeristische hotspots treft.

Vervloekte steden
Neem de berg Nebo. Het zou de berg zijn waar Mozes voor het eerst over het Beloofde Land uitkeek. Het weer is vaak helder dus kun je dat als bezoeker gewoon nadoen. Het is niet ongewoon dat je daarbij te midden van een buslading christenen uit India en een schoolklas van moslimse scholieren uit Jordanië staat. De profeet die de eerste groep Mozes noemt, heet Musa voor de tweede. Joden, christenen en moslims kennen nu eenmaal een gemeenschappelijke aartsvader: Abraham (Ibrahim). Hetzelfde tafereel herhaalt zich in Bethanië, de doopplaats van Jezus (Isa) nabij de Jordaan. Minder bekende gedeelde bedevaartsplekken zijn de grot van Lot (Lut) boven de Dode Zee (nabij Safi en ruïnes van de vervloekte steden Sodom en Gomorra), de bron van Mozes (Musa) in Wadi Musa en de begraafplaats van Aäron (Harun), de oudere broer van Mozes, op de top van een berg in Petra.

Voetafdruk van Sint Joris
Ondertussen is er ook iets met Sint Joris, de heilige die volgens de christelijke traditie een draak versloeg en ook altijd als zodanig wordt afgebeeld. Madaba’s beroemdste kerk, die met het eeuwenoude mozaïek van een landkaart van het Heilige Land, is weliswaar aan Sint Joris gewijd, maar in Salt krijgt hij meer aandacht. Op een rotsblok in de eveneens Grieks-orthodoxe Sint Joriskerk aanschouwde ik niets minder dan de voetafdruk van de heilige ruiter zelf. De voetafdruk is zorgvuldig overdekt met een vitrine om hem te beschermen tegen pelgrims die dit sacrale plekje graag zouden aanraken. Salt is net als Madaba een multireligieuze stad. Je vindt er godshuizen van iedereen. Sint Joris’ voetafdruk trekt niet alleen christenen maar ook moslims. Maar, en nu komt het, Sint Joris heet niet alleen anders voor moslims, hij wordt anders geïdentificeerd.

Reuzengraf
Sint Joris wordt herleid tot de befaamde mysticus Al-Khadir, die ook een rol speelt in de Koran. Hij wordt daar niet met name genoemd, maar is later als zodanig door islamitische geleerden geduid. Hij had volgens hen een onderhoud met Musa (Mozes). Niet iedereen is het er overigens over eens dat Al-Khadir dezelfde als Sint Joris, maar omdat de herkomst van Sint Joris zelf ook in mysterieën gehuld is, is religieuze versmelting wel begrijpelijk. Een gelovige hoeft ook niet alles te snappen. Dat maakt de tombe van de islamitische profeet Yusha (de Bijbelse Jozua) net buiten Salt eveneens duidelijk. Het is een megalang graf, omdat het verhaal wil dat Yusha een reus van tien meter was. Niemand die hem bezoekt, twijfelt daaraan. Wie de moslimpelgrims volgt, komt behalve dit graf nog vele anderen belangrijke schrijnen in Jordanië tegen. Ze zijn deels van metgezellen van de profeet Mohammed geweest of van martelaren, vrome lieden die stierven vanwege hun geloof.

Bij de mensen thuis
Nieuwsgierig naar alle verhalen, kom ik het liefst bij de mensen thuis. Laat de Jordan Trail daar nu uitstekend gelegenheid toe bieden. Dit langeafstandswandelpad voert door heel Jordanië en is volgens zeggen het pad dat Mozes, Jezus en Mohammed in deze contreien hebben gevolgd. De verschillende etappes zijn prima los te doen, maar meerdaagse tochten maken het wel interessanter. Dan kun je afwisselend logeren bij christelijke en moslimfamilies in het gebied en maak je al pratend en etend kennis met hun geloofsideeën en tradities. Het échte leven in Jordanië dus.

Leestips:
Dominicus reisgids Jordanië, een gedegen gids met veel oog voor christelijk en islamitische erfgoed.

Reisverhalenbundel Te Gast In Jordanië met vele bijzondere vertelsels van Mariëttes hand. 🙂

In de planning voor 2022/2023 staat een multireligieuze pelgrimsreis door Jordanië i.s.m. Brenda van den Brink. Brenda van den Brink woont al jaren te midden van de bedoeïenen in de woestijn van Wadi Rum. Wil je vrijblijvend op de hoogte gehouden worden over de reisdata? Stuur dan een mailtje naar mariette@mirakelzreizen.nl.