Mijn highlight in Abu Dhabi? Niet het Louvre, zelfs niet de Sheikh Zayed Grand Mosque, maar de Abrahamic Family House. Pas open sinds voorjaar 2023 omvat het complex godshuizen van de drie abrahamitische religies: een synagoge, een kerk en een moskee. Hun schijnbare eenvoud staat bol van de symboliek.

Alle drie de gebedshuizen hebben hetzelfde aantal vierkante meters, een vergelijkbare vorm en materiaalgebruik om mogelijke ideeën over hiërarchie uit te sluiten en gezamenlijke harmonie te benadrukken. Hun totaal minimalistische architectuur is verbluffend indrukwekkend. De synagoge is gericht op Jeruzalem, de kerk op het Oosten, de moskee op Mekka. De architect is de befaamde Sir David Frank Adjaye. Zijn creaties wereldwijd zijn bedoeld om verhalen over te brengen. De toegang tot de Abrahamic Family House is gratis, want het doel is om tolerantie en dialoog tussen gelovigen van alle gezindten te bevorderen. De prijs mag geen beletsel zijn.

Absolute aanrader is de rondleiding met een gids. Die is niet verplicht, maar je krijgt daarmee wel een beter idee van de betekenis van dit complex. Toevallig was mijn gids een vrouwelijke sikh. Dat vertelde ze zelf, om het belang van onderlinge tolerantie extra te benadrukken, wereldwijd en niet alléén tussen joden, christenen en moslims.

Een mooie start van het bezoek aan de Abrahamic Family House is het dakterras met groenvoorzieningen dat voor de Hof van Eden staat. De voorstelling van de paradijselijke tuin is iets dat de drie abrahamitische religies delen. Er staan bomen zoals de olijf- en citroenboom die voor hen belangrijk zijn. Deze gedeelde ruimte is ideaal om bijeen te komen en zich met elkaar te verbinden.
Hetzelfde geldt voor het water in het bassin beneden, onmisbaar voor reinheid en het uitvoeren van bepaalde rituelen in alle drie de abrahamitische religies.

Ahmed Mohamed Ahmed El-Tayeb-moskee

Vernoemd naar de huidige groot-imam van hét bolwerk van islamitsche geleerdheid binnen de soennitische wereld, de vermaarde al-Azhar-universiteit in Caïro, maakte deze moskee op mij enorme indruk. Wie eerder de Sheikh Zayed Grand Mosque in Abu Dhabi bezocht, komt bij dit gebedshuis al snel tot de conclusie dat grootte en tierelantijnen daarvoor absoluut niet nodig zijn. Zelfs uitbundige kleuren zijn overbodig. Lichtgrijs en wit zetten de toon in het simpele, maar doordachte interieur hier.

De buitenkant van de moskee bestaat uit zeven bogen, die het belang van het getal zeven in de islam weerspiegelen. Binnen zie je negen oplopende gewelven die bovenaan elk een zeilgewelf vormen. Licht van buiten de glaswanden wordt gefilterd door de mashrabiya, een delicaat opengewerkt scherm dat kenmerkend is voor de islamitische architectuur. Met maar liefst 470 bedienbare panelen worden tegelijkertijd de privacy van degenen binnen en een verbinding met de buitenwereld behouden.

De preekstoel en de mihrab – de niche die de gelovige de gebedsrichting, zijn positie ten opzichte van Mekka wijst – zijn van magnifieke eenvoud. Strepen in de grijze vloerbedekking geven aan waar eenieder zich schouder aan schouder kan opstellen voor de salat, het rituele gebed. Korans staan achter de mashrabiya-panelen en vallen daardoor nauwelijks op. De losse schermen voor de gebedsruimte van de vrouwen zijn verstelbaar. Buiten de diensten om kan iedereen evenwel de hele ruimte betreden. Vrouwen die geen bedekkende kleding of sjaals bij zich hebben, kunnen gratis jurken lenen bij de ingang van het Abrahamic Family House. Iedereen kan zijn schoenen in galante nisjes naast de ingang achterlaten. De ruimten voor de rituele wassing bevinden zich voor de moskee, feitelijk los ervan.

Synagoge Moses Ben Maimon

De naam van de synagoge is een eerbetoon aan de invloedrijke 12e-eeuwse joodse filosoof en rabbijnse geleerde Moses Ben Maimon (Maimonides), ook bekend als Rambam. Geboren in Andalusië bracht hij tijdens zijn leven periodes door in Marokko en het Midden-Oosten. Hij diende onder sultan Saladin in Egypte.

De synagoge valt op met zijn façade van diagonale structuren en een binnenwelving die de palmbomen voorstellen die worden gebruikt om een loofhut te bouwen tijdens Soekot, het Loofhuttenfeest. Het biedt bescherming tegen de zon en zorgt ervoor dat de sterren ’s nachts zichtbaar zijn. Het geheel staat symbool voor de nachten die het joodse volk doorbracht in de woestijn, na de vlucht uit Egypte.

Bij binnenkomst in de synagoge valt direct het Hebreeuws op vakjes tegen de gangmuur op. Namen van de overledenen, vertelt onze gids. Eenieder die tot de lokale joodse gemeenschap heeft behoord, wordt zo herdacht. Boven kleine bassins in dezelfde gang kunnen gelovigen hun handen wassen.

In de synagoge zelf hangt een enorme bronzen maliënkolder die net als de structuren buiten verwijzen naar een tent of loofhut. Het dakraam verwijst naar een choepa, een baldakijn waaronder tijdens een joodse huwelijksceremonie de bruid en bruidegom plaatsnemen, binnen in de synagoge of onder de sterrenhemel.

De tabernakel met de tien geboden die Mozes ontving staat ook verbeeld. De Hebreeuwse teksten van de geboden staan verspreid over de achtermuur. Een klein houten scherm links scheidt de vrouwen tijdens de eredienst, maar is voornamelijk bedoeld voor orthodoxe joden.

St. Francis-kerk

Dat de katholieke kerk in het Abrahamic Family Complex naar Franciscus van Assisi, de stichter van de Franciscaanse monnikenorde, is vernoemd, is geen toeval. Franciscus stond bekend om zijn goede contacten met de Ottomaanse sultan. Een duidelijke verwijzing naar onderlinge verdraagzaamheid en tolerantie dus. De huidige paus heeft zichzelf laten vernoemen naar deze Francis. Precies deze man bracht als eerste paus ooit in 2019 een bezoek aan de Verenigde Arabische Emiraten. Samen met de groot-imam van de Al-Azhar tekende hij bij die gelegenheid een vriendschapsdocument (Document on Human Fraternity for World Peace and Living Together), een manifest dat ten grondslag ligt aan de oprichting van het Abrahamic Family House.

De kerk is al net zo strak gestileerd als de moskee en de synagoge. De kerk is gericht op het Oosten, omdat dat de richting is van de opkomende zon en licht het symbool is van goddelijkheid. Het woud van kolommen is in deze richting georiënteerd om het oostelijke licht te maximaliseren. Dat ze perfect verticaal staan symboliseert de ideeën over de incarnatie (of afdaling, de gebeurtenis dat God mens werd in Jezus Christus) en wederopstanding (of opstijging, de herrijzing van Jezus uit de dood) die centraal staan in het christelijke geloof. Binnen in de kerk overheerst hout. Talloze latten hangen van het houten gewelf af. Ze zijn geïnspireerd op lichtstralen en verwijzen naar het altaar in de Sint-Pietersbasiliek in Rome.

Hoe strak in ontwerp ook, rond de kerk loopt het tegen Kerstmis (wanneer ik het bezoek) wel vol met frutsels. Niet verbazingwekkend voor mij, opgegroeid in een rooms-katholiek nest. Buiten is een kleine kerstmarkt opgezet. Op een sneeuwbol met een sneeuwpop luidt de tekst: “Let it snow!”. Het toppunt van optimisme in Abu Dhabi, lijkt mij. Binnen tref ik nog een Napolitaanse kerststal. Het kindje Jezus is afgedekt met een kartonnetje, want hij is nog even niet geboren. Het Mariabeeld past niet echt bij het gestileerde interieur, maar het maakt wel duidelijk dat er een actieve geloofsgemeenschap is, kortom, dat het geloof leeft.

Het doopvont bevindt zich onder een kleine stenen piramide tegenover de ingang van de kerk. Licht van buiten, dat door de kleine ronde gaten in het plafond sijpelt, zorgt voor een mysterieus effect.

Rituelen in het Forum

Klaar met de rondleiding? In het Forum (links van de ingang beneden) zijn enorme beeldprojecties van rituelen in het jodendom, het christendom en de islam en gebeden te horen. De nadruk ligt op overeenkomsten, niet op verschillen, maar bovenal menszijn en het alledaagse leven. De compilatie is zo indrukwekkend dat ik er emotioneel van werd. Het is daarna lekker bijkomen in het café, binnen of buiten in de tuin. Een boek over de Abrahamic Familiy House is nog in de maak, maar in de winkel is een zithoek met bibliotheek waar je je al wat kunt inlezen in de religies. Elk van de drie abrahamitische religies heeft ook een aparte afdeling in de winkel, met souvenirs en rituele voorwerpen.

Kritiek op het Abrahamic Family House

Hoe fraai ook is er wel kritiek op het Abrahamic Family House gekomen. Het zou een prestigeproject en pure propaganda van de autoriteiten in Abu Dhabi zijn. Abu Dhabi dat in het echte leven helemaal niet zo vrij en tolerant is, aldus de critici. Al zit hier zeker een kern van waarheid in, dan nog zou het zonde zijn het kind met het badwater weg te gooien. In het Abrahamic Family House komen joden, christenen en moslims daadwerkelijk hun geloof belijden. Gemeenschappen van joden en christenen bestonden eeuwen her al in het gebied van de huidige Verenigde Arabische Emiraten. Het is geen dood museum. Ik bezocht het complex op zaterdag en vanwege de eredienst tijdens de sabbat was de synagoge pas in de middag open. Zo gaat het bij alle godshuizen. Rond Kerstmis is er van alles te doen rond de kerk, in de heilige vastenmaand ramadan is het drukker bij de moskee. Buiten de gebedsdiensten is alles voor iedereen toegankelijk, ook de extra activiteiten. Hoe mooi is dat?

PRAKTISCH

Entreekaarten

Bezoekers zijn verplicht online de gratis entreekaarten te reserveren. Je reserveert per time slot en kunt aangeven of je al dan niet aan de rondleiding wilt deelnemen. Gelovigen die aan een van de erediensten willen deelnemen hoeven niet te reserveren. Je neemt niet meer dan een kleine tas mee naar het complex, je rolkoffer mee is dus geen optie. Alles gaat door de scan bij de ingang van het complex. Er is daar permanent bewaking.

Vervoer

Abu Dhabi is flink uitgestrekt en de Abrahamic Family House en andere grote musea zoals het Louvre bevinden zich allen op het eiland van het Saadiyat Cultural District. Accommodatie daar is fijn, maar wel prijzig. Ik verbleef zelf elders (zie hieronder) en dat bleek geen enkel probleem. Het openbaar vervoer ter plekke is goed geregeld. Op het vliegveld schaf je de oplaadbare buskaart van Hafilat aan en voor een prikje rijd je overal heen. De buslijn die je moet hebben is eenvoudig te vinden via Rome2Rio, gewoon je begin- en eindpunt invoeren. Leuke details: de bushokjes met airco en een apart deel voor vrouwen in de bus, bij drukte in de spits wel zo aangenaam én gezellig.

Accommodatie

Voor lange weekenden of transfers in Abu Dhabi bevielen mij de volgende, erg praktische hotels:
* Premier Inn Abu Dhabi International Airport: direct op het vliegveld gelegen en met de hotelshuttle zit je zo op je kamer. Daarbij heb je allerlei opties waarvan de shuttle naar een aantal bezienswaardigheden in de stad wel echt top is. In de avond kun je zo eerst de Abu Zayed-moskee aandoen (een sprookje bij avondlicht!) en in de ochtend naar het Abrahamic Family House gaan.
* Copthorne Downtown by Millenium: een eenvoudig maar schoon hotel met zeer vriendelijke receptie. Het hotel ligt nabij vele multiculti restaurantjes, lekker en goedkoop. Met één bus bereik je de Abrahamic Family House.
* Premier Inn Abu Dhabi Capital Centre: ideaal als je met de shuttle vanaf het vliegveld direct door wilt naar de Abu Zayed-moskee en in die buurt wilt verblijven.

Deze blogpost bevat affiliate links. Bij aanschaf van een product via zo’n link gaat een klein bedragje naar Mariëtte, de schrijfster van deze blog. Die commissie maakt het product niet duurder voor de koper (die merkt er niets van) maar helpt wél deze gratis site in stand te houden. Dank je wel!