Bari voor een bezoekje aan Sinterklaas

Al heel lang stond een bezoek aan de Italiaanse havenstad Bari op mijn reisverlanglijst. Ik was altijd dol op Sinterklaas en een bezoek aan zijn graf in Puglia wel zo attent. In Bari valt alleen veel meer relibijzonders te ontdekken.

Het Sinterklaasverhaal dat Nederlandse kinderen van jongs af aan meekrijgen is bijzonder, maar in de hak van Italië kunnen ze ook veel moois over onze goedheiligman vertellen. Niet over wat er tijdens zijn leven zoal gebeurde, maar vooral daarna. Want hoe komt Sint Nicolaas in hemelsnaam in Bari terecht?
Verering van relieken was eeuwenlang doodnormaal onder katholieken en de overblijfselen van Sint Nicolaas ook zeer gewild. Afgaand op de legendes deden zich bijzondere gebeurtenissen en wonderen tijdens zijn leven voor. Geboren in 270 in een rijke Griekse familie overleed Sint Nicolaas ca. 335-337 in Myra, in het huidige Turkije, na een deugdzaam leven als bisschop. Hij werd in eerste instantie bijgezet in Myra in een aan hem gewijde kerk. De ruïnes daarvan zijn nu een museum en nog altijd te bezichtigen. Pelgrimages naar zijn graf maakten dat hij snel meer naamsbekendheid kreeg. De orthodoxe kerk verklaarde hem in de zesde eeuw heilig. Zijn sterfdag op 6 december werd een feestdag op de rooms-katholieke heiligenkalender. Oudere Nederlanders herinneren zich hoe ze als kind op 6 december in de ochtend cadeautjes in hun schoen voor de kolenkachel vonden. Op 5 december pakjesavond vieren is nu het meest gangbaar.

San Nicolabasiliek

Terug naar de lichamelijke resten van Sint Nicolaas in Myra. Eind van de elfde eeuw verdwenen ze daar. Venetiaanse edelmannen namen ze mee uit vrees dat de oprukkende islamitische Seltsjoeken ze zouden vernietigen. Een groot deel van zijn beenderen kwam in Bari terecht. Het verhaal gaat dat de runderen die deze relieken van Sint Nicolaas vanuit Myra met een ossenwagen over land hadden getrokken op een gegeven moment geweigerd hadden verder te lopen. Precies daar waar ze stopten zou de basiliek met crypte voor de overblijfselen van San Nicola zijn gebouwd.

Net als Myra is Bari een echte havenstad. In vroeger dagen was het bovendien een geliefde stopplek voor pelgrims op doortocht en een belangrijke startplaats voor de kruistochten. Daarmee verspreidde zich de verhalen over Sint Nicolaas over een groot gebied. Uiteindelijk kreeg de verering van de heilige in West-Europa een meer volks karakter (neem ons Sinterklaasfeest) terwijl het in Oost-Europa en Rusland meer in sacrale en kerkelijke sfeer bleef (denk aan de vele iconen van Sint Nicolaas).

Bruidschat

Met het groeien van de populariteit van Sint Nicolaas nam ook het aantal wonderverhalen over zijn persoon gestaag toe. Het verhaal over de drie arme meisjes die klompen goud (of gouden munten) van Sint Nicolaas kregen, is waarschijnlijk overal het meest bekend. Met het goud kon hun arme vader hun bruidschat betalen waarmee het gevaar dat ze in de prostitutie zouden afglijden was geweken. In beeltenissen van Sint Nicolaas komen de drie klompen of ballen goud steeds terug en ook de chocolade munten in onze schoenen houden ermee verband. Zo werd Sint Nicolaas de beschermheilige van kinderen en prostituees en nog meer uiteenlopende groepen. Zeevaarders riepen hem aan op zee als ze in nood waren en tegenwoordig doet hij nog altijd dienst als beschermheilige van havensteden als Bari en Amsterdam.

Sint Nicolaasfeesten

De historische oude stad van Bari is gelegen op een kleine kaap aan de Adriatische Zee waarlangs haventjes liggen. Het is er heerlijk dwalen voorbij het Normandisch-Zwabische kasteel, langs pleintjes en palazzo’s. Natuurlijk ga je eerst Sint Nicolaas gedag zeggen, maar de San Nicolabasiliek is slechts een van de talloze kerken die Bari rijk is. Hij wordt vaak verward met de kathedraal van Bari die aan de heilige Sabinus opgedragen is. Niet zo vreemd misschien omdat het ook een kerk met aanzien is. Het is in de oude stad dat twee jaarfeesten voor Sint Nicolaas worden gevierd.

Het schilderij van Sint Nicolaas

Het eerste Festa di San Nicola is het grootst en duurt maar liefst drie dagen, van 7 tot 9 mei. Het gedenkt hoe in mei 1087 de resten van Sint Nicolaas per boot in Bari aankwamen. In de avond van 7 mei trekt een historische stoet voorbij die dat verbeeldt, compleet met boot en al. Over de ossenwagen die Sint Nicolaas over land zou hebben gebracht, hoor je hier niks. De stoet voert een schilderij van Sint Nicolaas mee dat volgens de traditie elk jaar per vissersboot vanuit de San Giorgio-baai naar de oude haven van Bari, de Molo San Nicola, wordt gebracht. Het is in genoemde baai dat Sint Nicolaas hier ooit aankwam, vandaar. Uiteindelijk levert de stoet het schilderij af in de Sint Nicolaasbasiliek.

Sint Nicolaas’ mannawonder

Dag 2 van het Sint Nicolaasfeest, op 8 mei, is zo mogelijk nog meer religieus van karakter. Het beeld van Sint Nicolaas komt al vroeg uit de basiliek waarop het in processie door de straten van oud Bari wordt gedragen. ’s Middags gaat het in een vissersbootje de zee op, vergezeld door vele boten met gelovigen, en na zonsondergang komt het terug naar de oude stad van Bari.

Dag 3, op 9 mei, leidt een bisschop een eucharistieviering waarin het mannawonder het thema is. Het mannawonder kennen christenen vooral als de wonderbaarlijke broodvermenigvuldiging door Jezus maar aan Sint Nicolaas is een vergelijkbaar mirakel toegeschreven toen de inwoners van Bari dreigden te verhongeren. De aanwezige gelovigen krijgen de beenderen van Sint Nicolaas te zien waaruit dan volgens zeggen vocht tevoorschijnkomt. De drie feestdagen worden besloten met groots vuurwerk.

Het tweede Sint Nicolaasfeest op 6 december is bescheidener. Gelovigen uit Bari en omstreken en pelgrims uit het buitenland, met name Rusland, komen bijeen in de Sint Nicolaasbasiliek. Naast een historische processie zien ze hoe de lichtjes in een kerstboom worden aangezet. Locals zeggen dat vrouwen op huwbare leeftijd het Sinterklaasfeest graag bezoeken. Anders dan de drie arme meisjes uit de legende hebben ze geen bruidschat meer nodig, maar ze zoeken toch iets van steun.

LEKKERE TIP
Als het feest is, mag je lekkers toch? Niks leukers om dat in Bari in religieuze stijl aan te schaffen. Bekend is Panificio Fiore, een kleine bakkerswinkel gevestigd in een voormalig middeleeuws kerkje, in de Strada Palazzo di Città, niet ver van de San Nicolabasiliek. Je treft er nissen vol beeltenissen van Sint Nicolaas en aan de zee gerelateerde prullaria. Totaal fotogeniek! Uit de vitrines vol koekjes en hartige hapjes is het moeilijk kiezen maar de focaccia barese is sowieso de beste van de stad. Je treft er dus regelmatig rijen klanten voor de deur.

PRAKTISCH

VERVOER
Bari is ideaal voor een stedentrip of als uitvalsbasis voor de verkenning van Puglia. Het is makkelijk te bereiken met een rechtstreekse vlucht vanuit Amsterdam met Transavia. Bari zelf is goed beloopbaar.

ACCOMMODATIE
Als grote fan van accommodatie in religieus erfgoed boekte ik Abbazia Degli Svevi, lekker centraal in Bari zelf. Je slaapt er heel knus in de kloostercellen van benedictijner monniken. Een modern fijn appartement zoals Imma Apulia Apartments in Bari kan natuurlijk ook.

Maakt het je niet uit om iets verder van Bari te verblijven dan is het viersterren S. Martin Hotel in Giovinazzo in een 13e eeuws verbouwd klooster een chique alternatief. Het ligt direct aan zee en bevat ook nog restanten van oude Romeinse muren en een vroegchristelijke kerk. Een verblijf in het niet-commerciële gastenverblijf van het nog wel functionerend Santa Chiara-klooster in Altamura (nabij Matera) moet je aanvragen.