Nieuwbakken pelgrimage naar de obscure Corona in Aken

Afstrepen van pelgrimspaden lukt me maar niet. Voor elk pad dat ik loop, komen er tien bij. Tegen het einde van het Nederlandse Pelgrimspad had ik het gewaagd de kloosterboekwinkel in Wittem te betreden. Een walhalla voor iedereen die in religieuze zaken in de breedste zin van het woord geïnteresseerd is. Bergen leesvoer over pelgrimspaden ook, inclusief wandelingen vanuit het klooster van Wittem.

Niet alleen het PeerkePad, maar ook een dagwandeling langs kloosters, het Gerarduspad en een meerdaagse luswandeling naar Banneux, via het klooster van Val-du-Dieu. Die laatste wandeling ga ik nog deze zomer doen, beslis ik ter plekke. Maar echt haast heeft de pelgrimage naar de heilige Corona in Aken. Verbijsterd maar vooral dolenthousiast staar ik naar het improvisorische boekje dat in de schappen ligt. Kort geleden gemaakt, geheel afgestemd op de coronacrisis, met een mierzoete Duitse afbeelding van Sankt Corona. Witte lelies in de rechterhand, groene palmtak in de linker, twee engeltjes aan weerszijden van haar hoofd die een kransje van bloemetjes boven haar echte kroon ophouden. 

Obscure heilige
Natuurlijk had ik via diverse media al van de heilige Corona gehoord. Alles wat Corona heet, wordt momenteel uitgesponnen, of het nu een virus, een bier of een heilige is. De heilige Corona behoort tot de ‘obscuren’ in de Katholieke Kerk. Van wijdverbreide verering van deze Romeinse martelares was nooit sprake, maar haar beenderen zijn wel met alle egards in een reliekschrijn in de Dom  van Aken vervat. Niet dat iemand die reliekschrijn ooit zag. Hij stond in de kelder. Heel toevallig zou hij voorjaar 2020 in een speciale expositie over goudsmeedwerk in de Schatzkammer van de Dom komen. En toen brak de coronacrisis los. Plots werd Corona een naam van betekenis.

Aken pelgrimsoord voor Corona
Vanwege de actualiteit bespoedigden de slimmerds van de Dom de restauratie van de schrijn en zo stond hij snel in een prominente vitrine voor het publiek. Alleen, zo lees ik in Wittem, zou de schrijn 26 juli alweer verdwenen zijn. Voor die pelgrimstocht heb ik op zo korte termijn geen tijd, maar die schrijn wil ik per se zien. Dan maar met de trein een dag op en neer naar Aken. Die wandeling zou ik later doen. Voor alle zekerheid nog gebeld naar de Dom. Werd de expositie echt niet verlengd? Het management dacht erover vanwege het succes, maar het was nog niet zeker. Later las ik dat ze in Aken niet willen dat het een pelgrimsoord voor de heilige Corona wordt. Een wát?

Epidemiewonder uitvergroot
Absoluut fascinerend. Want wat hier feitelijk gebeurt, is de revival van een heilige én de wording van een nieuwe bedevaart. Geheel volgens de antropologische en godsdiensthistorische boekjes die ik tijdens mijn onderzoek naar islamitische heiligen in Marokko verslond. Het doet er weinig toe welke godsdienst heiligen aanhangen, gelovigen kennen overal dezelfde noden en overlevingsstrategiën, zo blijkt. Corona was al een heilige, maar niet eentje die nadrukkelijk beschermde tegen ziektes. Slechts één keer wordt verhaald dat ze hielp bij een vee-epidemie. Nu een virus met de naam Corona opsteekt, wordt dat epidemiewonder uitvergroot (ook bij het coronavirus is immers een verband met dieren?) en is ze plots de beschermster tegen het coronavirus (ze kwam toch exact op het goede moment uit de kelder van de Dom van Aken?).

Coronakaarsen populair
Er ontstaan pelgrimages om Corona’s bescherming af te smeken. Van vrijwel onbekend, is ze nu redelijk populair. En dat in 2020, hoe magnifiek is dat? Kranten berichten over haar, SBS6 trok met Hart van Nederland naar de St. Gerarduswinkel naast het klooster in Wittem, waar ze sinds de crisis noveenkaarsen met een afbeelding van de heilige Corona verkopen. De eigenaren Meggy en Axel Meijers hebben altijd kaarsen met tal van heiligen in huis, maar die met Corona is nieuw: “Speciaal laten maken, kleine en grote. Er was vraag naar. Ze zijn ook online te bestellen trouwens.”

Karel de Grote
Terug naar mijn ad hoc pelgrimage. Alleen een pelgrimagegekkie als ik neemt om 7 uur de trein in Amsterdam om dan om kwart over elf op station Aken te staan, een kort loopje verwijderd van de Dom in het centrum. Ruchtbaarheid aan de aanwezigheid van de heilige Corona wordt daar niet gegeven. Op de posters van de expositie in de Schatzkammer staat de reliekschrijn wel prominent afgebeeld, maar daar blijft het bij. Voor de meeste toeristen draait een bezoek aan Aken vooral om de gouden grafschrijn van Karel de Grote in de kathedraal. De vitrines van de schatkamer staan ook vol herinneringen aan hem. Voor de heilige Corona moet je de kelder in. Wat dat betreft is ze er niet op vooruitgegaan. Maar daar staat-ie dan wel te blinken: haar reliekschrijn.

Loden kisten zonder beenderen
Het was Keizer Otto III die beenderen van de heilige Corona uit Rome naar Aken liet halen. De relieken van de heilige Leopardus vergezelden haar op haar tocht. De loden kisten waarin beide vrome lieden aankwamen, staan er nog. Pas later kregen ze, ook weer samen, dat gouden omhulsel. Alleen is er een kleine deceptie. In mijn Wittemse boekje lees ik dat de beenderen voor de duur van de tentoonstelling uit de schrijn zijn gehaald. Puur uit respect. Nou goed, het maakt ook niet uit, de heilige Corona is wel in de buurt. De reliekschrijn van goud, brons en ivoor is wonderschoon. Met kleine medaillons met Christusfiguren en kostbare stenen. Maar wat doe je hier als pelgrim? Je kunt hooguit een gebed tot Corona richten. Aanraken kun je de schrijn niet, ook geen bloemetjes of intenties neerleggen. Dat houden ze hier ook graag zo, is mijn indruk.

Mondkapje met Dom
In de kathedraal herinnert een tegel in de vloer aan de aanwezigheid van Corona, maar niemand lijkt dat op te merken. Ik toevallig wel vanwege mijn nu al onvolprezen pelgrimsboekje. In de flyer van de kathedraal staat het niet. Op een revival van de heilige Corona anno 2020 was hier niet gerekend. In de Kerzenladen naast de Dom zijn alle Coronakaarsen uitverkocht. “Mensen zijn bang”, aldus de verkoopster daar, “ze hopen dat zo’n kaarsjes helpt.” Pelgrims zitten hier blijkbaar een beetje verborgen onder het publiek, want ik spot er niet een. Maar zelfs al geloof je niet echt dat de heilige Corona iets kan doen in deze pandemie, dan nog is zo’n kaars een curieus hebbeding, een collector’s item. Voor mij dan hè. Natuurlijk scoor ik mijn pelgrimsstempels: eentje bij de Schatzkammer en nog een extra caminoding bij de Jacobuskerk. En een mondkapje met de Dom van Aken erop. Niet te koop in souvenirswinkels, maar in een winkel voor werkkleding in de Bahnhofstrasse. Tip van een suppoost in de Dom die zelf zo’n kapje droeg.

Coronaproof naar Corona
Het enige dat ik nu nog mis is de wandeling naar Aken. Om dat gemis te compenseren vraag ik in de kloosterwinkel naar de bedenker van de tocht. Ik moet de pater rector hebben, Henk Erinkveld, en hij staat me graag te woord. Hij benadrukt dat het boekje over de pelgrimstocht naar de heilige Corona uit de koker van de Stichting Pelgrimswegen & Voetpaden (SPV) komt. Daar neemt hij zelf actief in deel, maar toch. “Feitelijk gebeurden er twee dingen. We hoorden met de coronacrisis over een heilige Corona. Eerlijk gezegd wist ik ook niet dat ze bestond. En toen bleek ze ook nog in een reliekschrijn in Aken vervat te zijn. Met het SPV maken we elk jaar een tiental wandelingen. Niet alleen naar bekende bedevaartplaatsen zoals Banneux, maar ook naar plekken die daar vanwege de actualiteit aanleiding toe geven of naar onbekende mensen die het ook verdienen om bezocht te worden. 20 juni zouden we naar Aken lopen. Die wandeling is een klassieker, Aken is al sinds de middeleeuwen een bekend pelgrimsoord. Die wandeling werd geannuleerd vanwege corona, maar toen zijn we alleen met het stichtingsbestuur naar de heilige Corona gaan lopen. Onze wandeling is normaliter van Rolduc naar Aken en dan met de bus terug. Maar toen met de lockdown was het allemaal moeilijk met het openbaar vervoer.”

Panorama’s
“Tja, we moesten dus een kortere route bedenken zodat je ook coronaproof terug kon lopen. Dat was de aanzet tot de nieuwe route. Inmiddels is het boekje al honderd keer gedownload en zijn er zo’n zestig op papier verkocht. Dagblad De Limburger noemde de wandeling ‘een pareltje van een pelgrimage’. Het feitelijke startpunt is de Sint-Jacobuskerk in Bocholtz en dan is er de Lousberg. Mensen hebben wel eens het idee dat wandelen naar een stad niet leuk is, omdat ze dan lang door saaie buitenwijken moeten lopen, maar dat is in Aken echt anders. Je loopt lang in het groen en vanaf de heuvelrug heb je mooie panorama’s en ook nog het Salvatorkerkje. Dat kende ik tot voor kort ook niet. Terug wandel je via het Westfriedhof en het gehucht Seffent.” En dan is er nog goed nieuws. Vanaf 12 augustus 2020 tot maar liefst januari 2022 is de reliekschrijn opnieuw te zien. En waar het speciale Coronapelgrimsgebed in het boekje en op de Coronakaarsen vandaan komt? “Dat is een beetje onduidelijk. Van een bisdom of zo, een site. Ik trof het bij een parochie in Utrecht. Er bestaan verschillende varianten, ook ik heb het weer wat aangepast.”

De routebeschrijving van deze pelgrimswandeling van 2 x 12 km stelt de SPV graag ter beschikking aan iedereen die in deze moeilijke tijden alleen of in kleine kring op bedevaart wil gaan. Het is gratis te downloaden via www.spvlimburg.nl. Het papieren boekje is ook offline of online te koop in de Kloosterboekwinkel in Wittem. Met zo’n aanschaf steun je de stichting.

Boeiend leesvoer over de heruitvinding van de heilige Corona van de KU Leuven: https://www.kuleuven.be/thomas/page/heilige-corona/

Deze blog is een bewerking van het artikel dat september 2020 in de Jacobsstaf, het lijfblad van caminogangers van het Nederlandse Genootschap van Sint Jacob (NGSJ) verscheen.

Boekentips:
Pelgrimspad LAW 7 – deel 1: langeafstandswandelroute van het Amsterdamse Begijnhof, bekend van het Mirakel van Amsterdam, via de Mariakapel in vestingstadje Heusden naar de Sint-Janskathedraal van Den Bosch, 199 km)
Pelgrimspad LAW 7 – deel 2: langeafstandswandelroute van Den Bosch via talloze veldkruizen en kapelletjes naar de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek Maastricht, 267 km, met uitloopmogelijkheid naar Visé, België, waar het pad aansluit op de historische camino naar Santiago de Compostela, Spanje.
PeerkePad Wittem-Tilburg. Pelgrimeren met en zonder rondwandelingen door Henk Erinkveld: langeafstandswandelroute van 165 km, die in eerste instantie bedoeld was als pelgrimage ter nagedachtenis aan de zalig verklaarde redemptorist Peerke Donders. Maar het zijn ook simpelweg mooie wandelingen, die net als het Pelgrimspad of de Camino de Santiago over verspreide dagen kunnen worden verdeeld. De route voert deels door België en is ook in omgekeerde richting beschreven.

________________________________________________________________________________________________________________
Deze blog bevat affiliate links.